Ο σημερινός αναγνώστης του Μαρτύρων και ηρώων αίμα πρέπει να είναι προσεκτικός. Η εποχή μας δεν είναι ίδια με αυτήν του Ίωνα Δραγούμη, αφού ορισμένες από τις βασικές έννοιες που χρησιμοποιεί και οι χρήσεις που τους επιφυλάσσει, όπως π. χ. η έννοια της φυλής, έχουν εντελώς ξεπεραστεί και δεν αποτελούν πλέον εργαλεία κατανόησης της ιστορίας, της ανθρωπολογίας ή της βιολογίας. Η έννοια της φυλής και οι χρήσεις που αυτή αποκτά από τα τέλη του 19ου αιώνα ήταν ένα απότοκο του ρομαντισμού και ενός πολιτισμού “εξ αίματος καταγωγής”, που σήμερα δεν μπορούν να είναι επιστημονικά αποδεκτές.

Οι αγώνες της Ελλάδας μπορούν εύκολα να αποτελέσουν ένα χωριστό κεφάλαιο στην Ιστορία της Λογοτεχνίας της Νεότερης Ελλάδας και να αναζητηθούν οι κόκκινες γραμμές που ενώνουν όλα τα έργα που μυθολογούν αυτούς ακριβώς τους αγώνες. Σίγουρα, ο Δραγούμης, δεδομένης και της έντονης πολιτικής του δράσης, αποτελεί μία παρουσία με σημαίνουσα βαρύτητα ανάμεσα στους συν-γράφοντες λογοτέχνες.

Ο Ίων Δραγούμης είχε εκτιμήσει και αξιολογήσει από πολύ νωρίς την επικινδυνότητα της γιγάντωσης του ελλαδισμού και τις πραγματικές διαστάσεις του πριν ακόμη επισυμβεί η καταστροφή του ελληνισμού της Ανατολής. Σε μια εποχή που τα υπολείμματα του έθνους θεωρούνταν ακόμη ζωντανά κύτταρα και πριν ακόμη την ολική εξάλειψή τους, η διορατικότητα και η διαίσθηση του οραματιστή Δραγούμη στάθηκαν αξιοσημείωτες και αξιοπρόσεκτες. Ο Ίων Δραγούμης συκοφαντήθηκε, αμαυρώθηκε και λεηλατήθηκε όσο κανείς άλλος. Στο τέλος δικαιώθηκε περίτρανα για να καταστούν ο ίδιος και τα γραπτά του καταλυτικά στοιχεία και πυξίδες της θεωρητικής και της ιστορικής εξέλιξης, της συνέχειας και της συνοχής του ελληνισμού.